Een verslaving maakt meer kapot dan je lief is.

Een verslaving maakt meer kapot dan je lief is.

Verslaafden zijn de controle over hun doen en laten kwijt. Ze zijn bezig met een surrogaat voor hun behoeftes en dat surrogaat moet een kortstondig goed gevoel geven. Iets in hun heeft de macht overgenomen, waardoor ze zelf als volwassene veelal machteloos tegenover hun gedrag staan. Een verslaafde is zich vaak niet eens bewust van waar hij feitelijk behoefte aan heeft, mist bewustwording daarvan. De verslaving en het gevecht met de verslaving hinderen de bewustwording van hun wezenlijke verlangen. 

Een basisbehoefte van ons is bijvoorbeeld om ons verbonden te weten. Als een dergelijke behoefte te weinig bevrediging heeft gehad als kind, kan het te pijnlijk zijn om je daarmee te blijven identificeren. In dat geval is er pijn van het gemis gecombineerd met eenzaamheid en machteloosheid, een niet te trekken combinatie. Het kind is alleen met de pijn en niet in staat zijn of haar leefsituatie te veranderen. Het kind hoeft niet de woorden te hebben voor wat het voelt. Het kan zich gewoon ongelukkig voelen of het heeft zelfs geen bewust besef van wat het voelt, als het niet anders kent dan deze staat van zijn. Om ons bewustzijn te ontwikkelen hebben we contrastrijke ervaringen nodig, zodat we kunnen vergelijken. Om deze combinatie van emotionele pijn, eenzaamheid en machteloosheid te ontlopen, kan je als kind je toevlucht zoeken tot een surrogaat. Verslaafd zijn aan macht is zo’n surrogaat en omdat het een surrogaat is, zal het nooit genoeg zijn, het vervult immers niet waar het wezenlijk omgaat. Er is een grote diversiteit aan mogelijke surrogaten, het kan gaan over meer bezit, meer geld, meer status e.d. Een andere categorie surrogaten zijn middelen om weg te kunnen blijven van wezenlijke behoeftes die op de een of andere manier geconditioneerd zijn geraakt met pijn, eenzaamheid en onmacht.

Stel je wordt opgevoed door een depressieve moeder. Dat kan je het idee geven dat je een teleurstelling bent. De somberheid van de moeder en het idee van het kind een teleurstelling te zijn, staan een liefdevolle verbinding in de weg. Dit kan op volwassen leeftijd als een vorm van onvrede ervaren worden en een stof van buiten kan deze onvrede tijdelijk wegnemen.

Je vraagt je bij verslaafden vaak af hoe ze zichzelf dit kunnen aandoen. Echt alles wordt kapot gemaakt, om maar een tijdelijk geluksgevoel te ervaren. De gebezigde strategieën gaan per definitie over korte-termijn-oplossingen. Deze oplossingen zijn bijna altijd destructief op langer termijn. En als je gezin kapot is, je lichaam ziek en je geld op, wie is dan de schuldige? 

Bijna iedereen is verslaafd aan overconsumptie. We kopen om het kopen, gaan van de ene attractie naar de andere, om maar even niet in contact te zijn met ons innerlijk zelf. Overconsumptie is een pijnverzachter, het bezorgt ons ontspanning, maar het geeft schade. Bizar is dat het heel normaal gevonden wordt dat bedrijven er miljoenen voor uittrekken om ons tot kopen aan te zetten. Een bedrijf kan slechts overleven als er winst gemaakt wordt en er zijn nog maar weinig bedrijven die de duurzaamheid van onze planeet even belangrijk vinden en overgestapt zijn op een duurzame productie.

Zoals een verslaafde zijn eigen leven verwoest, vernietigen wij, producenten en consumenten met elkaar, de planeet. Maar we zijn verslaafd, dus stoppen met overconsumptie is voor de meesten geen optie. We weten dat het slecht is, maar we blijven het doen. Er begint bij sommigen een bewustzijn te ontstaan dat we vastlopen. Als we niet kunnen stoppen met onze verslaving en doorgaan, loopt het uit op een ramp. Hoeveel consumptie is eigenlijk nodig voor een gevoel van welzijn? Wanneer is er sprake van verslavingsgedrag? Welke producten moeten duurder gemaakt worden, om kopen af te remmen en wat moet goedkoper gemaakt worden om duurzaamheid te stimuleren.

Er is te veel stikstof in het milieu. Dat komt ook door onze overconsumptie. Wie kunnen we de schuld geven? Hoogovens, Schiphol, de boeren. De boeren zijn al jaren bezig om de hoeveelheid geproduceerde stikstof te verminderen. Per eenheid product veroorzaken ze minder milieuschade dan in welk land dan ook. Maar toch, ze moeten weg, de grens over. Dan kunnen wij hier doorgaan met onze consumptie. Dat is de oplossing van een echte verslaafde. Het eigen gedrag niet veranderen, maar de schuld geven aan een ander of aan de omstandigheden. En zo gaat de verslaving weer ten koste van de verbinding. Het is de verslaafden weer gelukt om de eigen verslaving buiten het bewustzijn te houden. De verslaafde hoeft zijn eigen onmacht niet onder ogen te zien en duikt weg van ons gemeenschappelijk probleem door de kwestie van schuld te introduceren. Dat wordt dan het gecreëerde probleem waar we eindeloos mee kunnen blijven stoeien en zo pakken we het wezenlijke probleem niet aan. Namelijk dat we vooral nemen en meer nemen en vergeten te geven.