Bron: sociaalweb.nl

In een geruchtmakende zaak in de gesloten Jeugdzorg, waar al eerder over werd geschreven, was een klacht ingediend tegen de regiebehandelaar. Uit het vonnis is op te maken dat het gaat over Woodbrokers en bleek dat er sprake was van het toedienen van pijnprikkels naast heel vaak afzonderen, beetpakken, tegen de grond werken en vasthouden. De regiebehandelaar kreeg een berisping. We laten enkele jongeren aan het woord en een medewerkster, kijken in deze zaak naar het ‘Move’ onderzoeksrapport over Woodbrokers en het vonnis van de tuchtrechter.

Marga de Groot enPeer van der Helm17 april 2024

Blog

• jeugdhulp-met-verblijf
• kwetsbare-jongeren

Move onderzoeksrapport

In het onderzoeksrapport van Move over deze zaak staat op pag.13: “De jongere wordt tijdens agressie incidenten volgens deze principes zo nodig vastgepakt en naar de grond gebracht…soms gaat dit gepaard met een pijnprikkel”.

Wat zeggen de jongeren en medewerkers zelf over deze toegepaste dwangmaatregelen?

Patrick, Jos, David, Isabella en de moeder van Max geven weer hoe ze in de praktijk werden behandeld. Ook medewerkers waren het er vaak niet mee eens, maar kregen geen ruimte om zaken met jongeren zelf op te lossen. De getuigenissen zijn schrijnend en we hebben een samenvatting ervan opgenomen in de bijlage. Als voorbeeld Patrick:

Patrick vertelt: “Het is niet menselijk hoe ze je daar behandelen. Al verhef je je stem dan hebben ze al een reden om je vast te pakken en plat te leggen met de beenklem en de bokkepoot erbij. Bijna bij iedere escalatie word je vastgepakt. Dit gebeurde soms wel 2 keer op een dag, wel 12 keer per week. Dit heeft mij voor mijn leven lang letsel achter gelaten. Mijn blijvende letsel is dat ik constant bij elke beweging met mijn rechterhand pijn heb aan mijn pols, een stekend gevoel. Hiervoor ben ik bij het ziekenhuis geweest”.

Wat mag volgens de wet?

In de Jeugdwet (artikel 6.3.1) staat onder .2 dat de maatregelen ondermeer kunnen inhouden afzonderen, beetpakken en vasthouden. In de Jeugdwet noch in de Veldnormen uit 2022 (4) staat niets over het toedienen van pijnprikkels of over een armklem, een beenklem, een armvlecht (zenuw afklemmen) en een bokkenpoot (duimklem). Als er ‘ondermeer’ staat wil nooit zeggen dat alles mag (zie verder).

Vonnis tuchtrechter

In het vonnis staat ook dat er bij het meisje sprake was van seksueel misbruik en waarschijnlijk PTSS. Dit is met name van belang omdat vastpakken en fixeren kunnen leiden tot acute herbelevingen en het vergroten van al aanwezige PTSS. Dat zorgt vaker voor een dwangcyclus, waar de jongere op reageert door extreem gedrag (weglopen, automutilatie en batterijen inslikken in dit geval). Van de regiebehandelaar werd daarom adequate diagnostiek verwacht en de juiste toepassing van dwangmaatregelen (artikel 6.1.3 Jeugdwet). Daarbij hoort een deugdelijke verslaglegging, afgestemd op de persoon van de jongere (dus geen generiek gebruik van dwang), multidisciplinair overleg om tot vermindering van maatregelen te komen, het consulteren van een psychiater, melding maken en registratie van dwangmaatregelen volgens de uitspraak.

Nou betogen sommige hulpverleners dat als er niet staat dat iets niet mag, het is toegestaan volgens de Jeugdwet. Dat is een drogreden, maar wel een gevaarlijke. Het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (IRVK) (5) verbiedt kindermishandeling in welke vorm dan ook en iedere maatregel moet proportioneel zijn en geen schade veroorzaken (zie getuigenissen in Bijlage 1). De Rechter verwees in dit verband dan ook naar de methode ‘verbindend gezag’ (geweldloos verzet) die de inrichting in haar visie had staan, maar kennelijk te weinig is gebruikt. Hoe kan dat?

Zelfverdediging als legitimatie voor straf

Er zijn gespecialiseerde bureaus zoals bijvoorbeeld FMT die trainingen geven in zelfverdediging. Soms met medewerkers die afkomstig zijn uit het leger en de politie. Ik observeerde zelf een dergelijke training (PvdH) en daar werd ‘zelfverdediging’ als excuus gegeven voor het aanleren van vechtsporttechnieken, waaronder een verwurging. Sommige bureaus adverteren deze cursussen zelfs als zijnde ‘SKJ’ (Stichting Kwaliteitsregister Jeugd) geregistreerd (FMT) en wekken daarmee een schijn van legitimatie. Mijn protest maakte destijds geen indruk. Wat vooral opviel in dit ‘zelfverdedigingsexcuus’ was dehumanisatie van jongeren (hun verdiende loon), iets wat De Valk ook al in haar proefschrift over repressie uit 2018 beschreef (6). Zij geeft aan dat het meestal niet gaat om een enkele ‘sadistische’ medewerker maar om een gelegitimeerd repressief klimaat van straffen in een instelling.

En Woodbrokers nu?

De vraag is of er nog steeds een repressief klimaat heerst. De nieuwe directeur Hans Du Prie (ook verantwoordelijk voor Zikos in Harreveld, uit het rapport van Jason (7), verdedigd de medewerkers in zijn reactie en volgens hem gaat het centrum door in een andere vorm (8). De vraag is of, gezien de discussie in ons land (9) dit wel een effectieve zet is. Medewerkers die jarenlang gewend zijn aan beheersmatig werken en zelfs kinderen mishandelen, school je niet zo makkelijk meer om, zo blijkt uit onderzoek van Einat uit 2021 (10). Hoogleraar in Utrecht Ellemers spreekt in dit geval van een ‘integriteitsparadox’: geloven in je eigen gelijk dat je iets goed doet door niet integer te werken (11) en daar helpt geen methode verbindend gezag tegen. Stiekem blijven medewerkers in repressie geloven. Want er ontstaan negatieve persoonsveranderingen bij deze groep medewerkers en het gebruik van repressie en straf, waaruit die dwangmaatregelen voortkomen, gaat tot de kernovertuigingen van medewerkers horen, die elkaar blijven versterken. In Zikos is het ook nooit gelukt om die te veranderen, getuige het rapport van Jason (12). In het veld zeggen ze wel eens: ’het zit in de muren’ maar eigenlijk zit het in de hoofden van medewerkers en andere medewerkers die het daar niet mee eens zijn vertrekken, zo blijft het zichzelf versterken. In onze visie is sluiting van Woodbrokers waarschijnlijk de meest effectieve zet. Er zijn andere zorgorganisaties zoals bijvoorbeeld Fier, Schakenbosch of Yes We Can, waar ze wel regelmatig leefklimaatonderzoek doen bij de jongeren en met de resultaten ervan met medewerkers en jongeren in gesprek gaan. Onafhankelijk leefklimaatonderzoek (13) is wel het minste wat de gemeente van Woodbrokers kan eisen. Hopelijk blijft Omrop Fryslan de jongeren volgen.

Bijlage 1: getuigenissen van jongeren en medewerkers:

Jos: “Ik had op Woodbrookers last van suïcidale gedachten en neigingen toen ik opgesloten zat. Dit had ik kenbaar gemaakt aan mijn coach. Na overleg met mijn begeleiding en therapeut hebben ze me in de isoleer gebracht. Ik heb voor 2 weken lang elke dag 23 uur in die kamer doorgebracht en mocht 4 keer voor een kwartier naar buiten om een peukje te roken achter gesloten hekken samen met een begeleider. Eten werd op mijn kamer gebracht met papieren borden en bestek. Het licht mocht nooit uit want ze moesten me ten alle tijden kunnen zien en observeren. Dit betekende dat ik moest slapen met het licht aan. Na een paar dagen mocht ik een paar Donald Duckjes en mijn mp3 met oordopjes om de tijd wat door te komen. Ik was alleen met mezelf opgesloten, niet alleen mentaal maar ook nog eens fysiek. Die 2 weken hebben zo giga grote impact op mij gehad dat ik sociaal wenselijk ben gaan worden. Voordat ik naar Woodbrookers ging had ik al PTSS. Alles wat ik op Woodbrookers heb meegemaakt is extra trauma. Voor mij heeft dit het doel gehad: ik laat mij nooit, maar dan ook nooit meer mijn vrijheid afpakken. Woodbrookers heeft ervoor gezorgd dat ik nooit mijn eigen persoonlijkheid heb kunnen ontwikkelen in de cruciale jaren van mijn 15^e tot 17^e. We zijn nu een decennia verder en ik heb nu pas een beetje een persoonlijkheid waar ikzelf trots op kan zijn Om dit op te bouwen heeft zoveel van mijn leven gekost dat ik bang ben dat ik al te ver achter loop en dat dit hele verhaal mij zo heeft beschadigd dat ik ook niet geschikt ben als mogelijke partner of vader. Dit geeft mij zoveel onzekerheid dat de meeste van mijn relaties dit ik tot stand breng meteen weer afbreken. Dit heb ik te danken aan Woodbrookers”.

David: “De arm en beenklem en bokkepootje was een pijnlijke traumatische ervaring. Het isoleren daar heb ik soms nog wel last van. Dan ga ik ineens zweten word ik ’s nachts wakker en dan denk ik daar aan terug. Als ik een ontploffing had gehad, ruzie met begeleiding of een andere jongere ging ik met de arm en beenklem en bokkepootje naar de isoleercel. Ik heb in die tijd een zwaar busongeluk gehad. Daar hebben ze nooit rekening mee gehouden. Ik had een dubbele whiplash en mijn hele hoofd open. Ook toen werd ik meerdere keren naar de grond gegooid. Eigenlijk kort gezegd, ik heb veel trauma’s overgehouden aan het hele Woodbrookers”.

Isabella: “Mijn ervaring met Woodbrookers is begonnen met heftige woedeaanvallen die ik had. Als ik boos was werd ik naar mijn kamer gestuurd, wanneer ik niet rustig kon worden op mijn kamer werd ik hardhandig naar de isoleercel gebracht als ik niet meewerkte. Wanneer het er nog erger aan toe ging werd ik op de grond hard toegetakeld met de beenklem + bokkepootjes op de grond geduwd. Als ik bleef tegenstribbelen omdat het mij enorm veel pijn deed en er alles aan deed om los proberen te komen, gingen ze mijn hoofd op de grond duwen zodat ik rustig zou worden. Het hielp nooit, op een gegeven moment werd ik dan echt boos en dan werd ik met de armvlechten de isoleer in gezet! Ze hielpen mij nooit goed genoeg waardoor ik mij veilig zou voelen op Woodbrookers. Hun hulp was nooit goed genoeg voor mij. Er waren hulpverleners die niet dachten aan het kind zelf, maar wel aan hun geld. Er waren wel een aantal goede begeleiders, die waren er voor alle kinderen. Ik wil nu niet meer dat mensen me in een gesloten kamer zetten of vastpakken, dan raak ik in paniek. Dat heb ik aan Woodbrookers overgehouden. Ze zouden meer met respect en beleid om moeten gaan met de kinderen”.

De moeder van Max: “Haar zoon Max werd vrijwel dagelijks via de FMT methode naar de isoleer gebracht. Dat wil zeggen met de arm- en beenklem en het bokkepootje. Max heeft door het toepassen van de armklem een gebroken schouder opgelopen. Max is geopereerd, kreeg schroeven in zijn schouder en ging terug naar Woodbrookers. Wederom werd Max door de groepswerkers in de arm- en beenklem en het bokkepootje naar de isoleer gebracht. Door de armklem zijn de schroeven in zijn schouder losgeraakt en moest weer geopereerd worden. De moeder van Max heeft hiervan melding gemaakt bij de IGJ, heeft aangifte gedaan en heeft een gesprek gehad met Woodbrookers over deze ernstige voorvallen. Woodbrookers zou gaan evalueren of de FMT methode nog wel toegepast zou mogen worden binnen de instelling. Volgens de moeder van Max mocht de FMT methode niet meer toepast worden en zou het personeel opnieuw scholing krijgen”.

Anoniem:

Als ik boos werd en begeleiding dacht dat het gevaarlijk werd tussen de jongeren en of me zelf dan werd er vrij snel assistentie opgeroepen .. in die assistentie werd je arm naar achteren gebracht op een ruige manier je hand werd op die manier richting je boven rug gedrukt en je pols werd vast gezet doormiddel van je vingers richting je onderarm te drukken. Werkte je niet mee dan werd je door 7 tot 10 man naar de grond geholpen en op elke arm of been zat een begeleider soms 2 op elk lichaams stuk. Stopte je met tegen werken dan werd je naar de isoleercel gebracht doormiddel van je armen op je rug en hoofd naar beneden gedrukt . Soms werd je ook bij je benen opgetild als je ging schoppen. In de iso zat je soms wel meer dan 4 uren en in mijn geval werd ik soms wel eens vergeten door de begeleiding en zat ik er soms wel 8 uren in.

Wat medewerkers zeggen

In het onderzoeksrapport van Move Professionals staat op pag. 10.: (…) “Bij incidenten wordt ze getriggerd als ze wordt vastgepakt of naar de time out moet. Haar coach van Kastanje zet, in overleg met de rb, in op meer één op éen begeleiding voor de jongere en wil haar nabijheid bieden. Ze zetten in op een andere aanpak bij escalaties die de jongere minder triggert en meer rekening houdt met wat zij nodig heeft. Dit komt niet goed van de grond, onder meer door wisselend personeel, maar ook door weerstand van begeleiders van andere groepen, die moeten assisteren bij escalaties”. Pag. 14: (…) “Geïnterviewden spreken van verschillen in inzicht met medewerkers die komen assisteren, die zowel angst als irritatie laten zien over deze, volgens hen uitzonderingspositie van de jongere. Het gevolg is dat niet iedereen zich aan deze afspraken houdt”.

Een oud-medewerker vertelt het volgende: “Op een ochtend werd ik opgeroepen om te assisteren op een open groep. Hier zat een meisje van 12 à 13 jaar op haar kamer en ze vroeg naar mij. Ze had zich van top tot teen met glas bewerkt en zat onder de schrammen en open wonden. In overleg met de begeleiding van deze open groep ben ik naar haar kamer gegaan en ben naast haar op bed gaan zitten. Ik heb rustig met haar gesproken en haar wonden verzorgd. Ook heb ik haar verteld wat de procedure binnen Woodbrookers is mbt zelfverwonding ( Fmt/ ontkledingsprocedure/ antischeurpak) en  haar gezegd dat ik haar dit absoluut niet gun. Samen met haar ben ik naar de douche gelopen en heb een handdoekje ivm privacy voor haar gehouden, zodat ze zich kon omkleden en haar antischeurpak aan kon doen. Ze heeft mij de glasscherven gegeven en ik had haar beloofd om na 15 minuten terug te komen. Ik verliet de kamer en daar stonden inmiddels zo’n 7/10 man tegen mij te schreeuwen. Ik had mn werk compleet verkeerd gedaan en had samen met mijn collega’s een statement moeten maken (fysieke controle, naar de grond toewerken enz) Daar zou ze namelijk wat van leren! De afspraak om na 15 minuten terug te komen, mocht ik niet meer uitvoeren”.

1. https://tuchtrecht.overheid.nl/zoeken/resultaat/uitspraak/2023/ECLI_NL_TGZRZWO_2023_184
2. https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=move+onderzoeksrapport+woodbrokers
3. (https://www.jeugdzorgnederland.nl/wp-content/uploads/2017/03/JEU-Veldnormen-okt2022-2.pdf)
4. Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind
5. https://www.defenceforchildren.nl/media/3476/2019-02-06-proefschrift-stop-repressie-in-jeugdhulp-sophie-de-valk-samenvatting.pdf
6. https://sociaalweb.nl/nieuws/rapport-jason-en-opnamestop-zikos-afdelingen-in-de-gesloten-jeugdzorg/
7. https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/16149925/woodbrookers-gaat-eerder-dicht-eind-aan-een-tumultueus-jaar-voor-jeugdhulp-fryslan
8. https://sociaalweb.nl/nieuws/teleurstellend-debat-gesloten-jeugdhulp-in-tweede-kamer/
9. https://www.researchgate.net/publication/349083118_Prison_Changed_Me-and_I_Just_Work_There_Personality_Changes_Among_Prison_Officers
10. https://www.nrc.nl/nieuws/2022/10/14/goed-bezig-met-je-bedrijf-a4144972