Interview met Noreena Hertz (uit het AD).

Vóór de coronapandemie voelde bijna een op de drie Nederlanders zich al eenzaam. Nu lopen we nog meer risico. Kunnen we met dat afstand houden toch dichter bij elkaar zien te komen? De Britse hoogleraar Noreena Hertz (53) denkt van wel. Hoe dan?

‘We zitten midden in een wereldwijde eenzaamheidscrisis. Niemand van ons is er immuun voor’, stelt Noreena Hertz in haar boek De eenzame eeuw, dat net is verschenen. Normaal gesproken zou ze in Nederland zijn, nu geeft ze interviews vanuit haar thuiskantoor. We spreken de hoogleraar economie aan het University College London via Skype: ,,Ik mis het persoonlijke contact enorm. Online kun je iemands lichaamstaal niet goed zien en elkaar niet in de ogen kijken, terwijl dat helpt om je met iemand verbonden te voelen.’’

Ze is niet de enige die dit mist. ,,Nu we thuiswerken, hebben we minder kansen om microcontact te maken’’, zegt Hertz. Op straat lachen naar elkaar is er met een masker op niet meer bij en spontaan kletsen met je collega bij de koffieautomaat ook niet. ,,Al vóór de pandemie hadden thuiswerkers als grootste klacht dat ze zich eenzaam voelden. Bijna een op de drie Nederlanders gaf toen al toe dat ze weleens eenzaam waren; een op de tien zelfs in ernstige mate. Door de pandemie voelen we ons eenzamer dan ooit.’’

Veel mensen denken dat eenzaamheid hetzelfde is als alleen-zijn. Maar als je alleen bent, hoef je je niet eenzaam te voelen, terwijl je met mensen om je heen tóch eenzaamheid kunt ervaren. Volgens Hertz is eenzaamheid breder en draait dat ook om je niet ondersteund en gewaardeerd voelen door buurtbewoners, collega’s en politici. Wat een gevoel geeft van buitengesloten, machteloos en onzichtbaar zijn. Daar komt bovenop dat we de connectie met onszelf kwijtraken. Van dat laatste geeft Hertz vooral sociale media de schuld. ,,Iedereen laat er zijn best gefotoshopte plaatje en vrolijkste versie van zichzelf zien. Maar wie ben je zelf?’’

We onderschat­ten deze eenzaam­heids­cri­sis enorm. Het schaadt je gezondheid.

Waar de hoogleraar zich vooral zorgen over maakt, is dat we de eenzaamheidscrisis enorm onderschatten. ,,Uit onderzoek blijkt dat eenzaamheid slechter is voor onze gezondheid dan niet sporten, net zo schadelijk is als alcoholisme en twee keer zo schadelijk als obesitas. Statistisch gezien staat eenzaamheid voor iedereen gelijk aan vijftien sigaretten per dag roken.’’ Corona verergert dat alleen maar: uit onderzoek tijdens de Sars-uitbraak in 2003 blijkt dat een quarantaine de kans op een depressie ernstig vergroot. Daarnaast zorgt het voor een economische crisis, omdat eenzame mensen zich vaker ziek melden – en meer zorg nodig hebben. Tenslotte kan eenzaamheid onder grote groepen mensen zorgen voor een politieke crisis en wakkert het polarisatie, rechts-populisme en extremisme aan.

Dus wat nu? Volgens Hertz richt de farmaceutische industrie zich al op wat gevoelens van eenzaamheid teweegbrengen in ons brein en zenuwstelsel. ,,Maar we kunnen beter de wortels aanpakken’’, zegt ze hoopvol. ,,Zelfs in een tijd waarin we afstand moeten houden, kunnen we toch dichter bij elkaar komen.’’

Haar eerste advies luidt:
Leg je smartphone weg. Uit onderzoek blijkt dat als je samen aan tafel zit met je mobieltje erbij, jullie je minder verbonden voelen met elkaar. ,,Ik heb thuis een mandje waarin ik mijn telefoon leg, zodat deze fysiek niet bij me is.’’ De sociale media-apps op haar mobiel heeft ze uit het zicht gezet. ,,Als je toch op sociale media bent: probeer je dan niet met gemene mensen of berichten bezig te houden. Ik blokkeer iedereen die negatief is.’’

Denk aan wat je voor je buurt kunt doen. Doe boodschap­pen in lokale winkels in plaats van online en stop vaker om een praatje met een winkelier te maken

Haar tweede advies:
Koester je lokale omgeving, ofwel de buurt waarin je tijdens deze pandemie meer tijd doorbrengt. ,,Denk actief aan wat je voor je buurt kunt doen. Doe zoveel mogelijk boodschappen in lokale winkels in plaats van online, omdat ze zonder onze klandizie niet overleven. Haast je minder en stop vaker om een praatje met een winkelier te maken, lach naar de buurman die je anders voorbij zou lopen of vraag iemand die de weg kwijt is of je kunt helpen.’’

Als je wilt dat je omgeving meer als een geheel aanvoelt, probeer dan vaker in contact te komen met mensen die anders zijn dan jij. Zelfs als je je daardoor overbelast en druk voelt. ,,Dat is iets waarvan ik weet dat ik er zelf beter in moet worden.’’

Ons natuurlij­ke instinct is om jezelf te verbergen als je je alleen voelt, maar je kunt ook iets bedenken wat je met anderen wilt doen

Het goede nieuws is dat er in de hele wereld veel initiatieven gaande zijn, waarvan valt te leren. Zo brachten journalisten van de Duitse krant Die Zeit mensen met elkaar in contact die er verschillende politieke opvattingen op nahouden en die binnen een straal van 20 kilometer wonen. Als een soort politieke Tinder. Mensen die fel tegen immigratie waren, praatten met asielzoekers; tegenstanders van kernenergie dronken koffie met voorstanders en pro-Europeanen dronken een biertje met mensen die hun nationale munt terug wilden. Na al die gesprekken bleken de deelnemers elkaar als minder kwaadaardig en minder slecht geïnformeerd te zien dan daarvoor. Ook waren ze erachter gekomen dat ze ook wel wat met elkaar deelden, waardoor ze zich minder eenzaam voelden.

Haar derde advies:
,,Ons natuurlijke instinct is om jezelf te verbergen als je je alleen voelt, maar je kunt ook iets bedenken wat je met anderen wilt doen. Zelf ben ik lid van een improvisatietoneelgroep, we hebben elkaar ontmoet via Zoom. Op die manier kun je ook online koken of zingen met anderen.’’ Als je jezelf kunt motiveren iemand te helpen, ervaar je een positieve lichamelijke reactie: een helper’s high. De kick van helpen geeft je kracht, warmte en energie. Hertz besluit: ,,Het tegengif voor de eenzame eeuw is simpelweg dat we er voor elkaar zijn, ongeacht wie die ander is. Dat is het minste dat we kunnen doen.”