Onze politiek is gericht op groei, toename en vooruitgang. Er wordt in 2020 worldwide 600 miljard uitgegeven aan reclame. Een geestvervuilende infrastructuur, voor een groot gedeelte bedoeld om ons aan te zetten tot onnodige consumptie. We worden systematisch aangezet om een koopziekte te ontwikkelen.

De groei-economie was in de tweede helft van de vorige eeuw van groot belang. Maar als er in principe genoeg welstand is, helaas schandelijk ongelijk verdeeld, gaat het kapitalistische systeem zoeken naar nieuwe markten en één van die nieuwe markten zijn wij zelf. Het kapitalisme heeft ervoor gezorgd dat we, ondanks dat we genoeg hebben, toch steeds meer willen. De mens zelf is zo veranderd dat het dwangmatig wil consumeren. Niet alleen producten die we nodig hebben willen we kopen, maar we kopen inmiddels omdat we ons hebben laten conditioneren in meer willen. Alles al hebben, maar je toch ongelukkig voelen, omdat je het nieuwste model niet hebt. En als je het nieuwste model niet hebt, dan verlies je je zelfvertrouwen of laat je je marginaliseren. Je voelt je pas iemand als je groeit, je ontwikkelt, een groter huis kunt kopen, verder kunt reizen. 

De Duitse psycholoog Harald Welzer pleit ervoor om als daad van verzet uit de ratrace van de “totalitaire consumptiemaatschappij” te stappen.

We zijn een sociaal dier, genetisch komen we voor ruim 98% overeen met de om hun onderlinge verbondenheid en sociale gedrag bekendstaande Bonobo’s. De huidige nadruk op hyperindividualisme maakt ons ongelukkig. Geluk vinden we als we onderlinge solidariteit ervaren, duurzame en betekenisvolle sociale relaties kunnen opbouwen. De verregaande balansverstoring tussen individualisering en verbondenheid is het probleem van deze tijd. Verbondenheid lijkt storend te zijn ten aanzien van het individualiseren.

De Duitse psycholoog Harald Welzer pleit ervoor om als daad van verzet uit de ratrace van de ‘totalitaire consumptiemaatschappij’ te stappen. De eerste stap in de herovering van de toekomst begint bij Welzer in onze eigen geest en ons eigen handelen. Stel jezelf de vraag waarom je maar doorgaat met het groei-denken, waarom is genoeg niet genoeg voor je. Waarom leef je met de idee dat je alleen gelukkig kunt zijn als je groeit in het “ik-zijn”, door steeds meer te hebben. Politiek leiders zijn overlevers, gericht op toename van macht en succes. Wij zijn ook overlevers, hypocriet, verslaafd aan meer, A zeggen en B doen en eigen belang eerst en daarna ook weer eigen belang. We zijn geen haar beter dan de liegende politici. We leven in een totalitair systeem, zonder dat we het doorhebben, omdat ons denken aangetast is door wat we zijn gaan geloven, met als gevolg overconsumptie, ongelijke verdeling van wat de aarde ons geeft, uitputten van de aarde, zeeën vol plastic en onbeschrijfelijk veel dierenleed. 

Harald Welzer vroeg zichzelf af hoe hij zich hieraan kon onttrekken. Waar vind je elementen die je de kracht geven iets anders te gaan doen, om te kunnen zeggen “zonder mij, ik doe niet meer mee”. In de eerste plaats moet je de producten die je opgedrongen worden stupide durven vinden en verontwaardigd zijn dat mensen je dit proberen aan te smeren. Besef dat je geen deel wilt zijn van een industrie die individuen zo ontwerpt en programmeert dat de enige reden van hun bestaan is dat ze behoeften hebben en steeds nieuwe behoeften. Hierin zit ook een vergissing namelijk dat we attracties aanzien voor behoeftes. Als we meer willen hebben, kunnen we geloven dat dit een behoefte is. Het is echter geen behoefte, het is een middel waarvan we zijn gaan geloven dat dat het een behoefte is. Als we de nieuwste auto kunnen bemachtigen gaan we geloven dat we mogelijk in aanzien stijgen in de gemeenschap waar we in leven. De behoefte is dan mogelijk ertoe te willen doen, gezien te willen worden en dergelijke. Behoefte en oplossing voor die behoefte wordt dan op een hoop gegooid. Dat we bijvoorbeeld de behoefte hebben om ertoe te doen is het probleem niet, maar dat we dat denken te realiseren met dingen in plaats van wezenlijk contact met onze buitenwereld wel. Harald Welzer roept op tot verzet en zijn oproep doet denken aan het verzet van Gandhi of Martin Luther King.

Hierin zit ook een vergissing, namelijk dat we attracties aanzien voor behoeftes.

Zou het kunnen, geweldloos verzet om de toekomst te heroveren? Een beweging die mensen stimuleert zich los te maken van het consumptie-totalitarisme en zich richt op toekomstgerichtheid van ons handelen. Harald Welzer richtte Futurzwei (toekomst 2.0) op. Een stichting die experimenten die toekomstgeschikt zijn wil promoten. Positieve voorbeelden en succesverhalen zichtbaar wil maken en mensen helpt om hun bestaan weer zelf in handen te nemen d.m.v. bijvoorbeeld lokaal produceren, koopboycots, stoppen met winstmaximalisatie. Laten we een voorbeeld nemen van de hedendaagse slavernij die er vandaag de dag nog is in China. Een aanzienlijk deel van alle kleding door China verkocht, wordt gemaakt door gevangen genomen Oeigoren. Deze verblijven in Chinese werk- en opvoedingskampen*. We dragen massaal kleding gemaakt door tot slaaf gemaakten. Een koopboycot, ondersteund door de overheid en de media zou toch het minste zijn wat we kunnen doen.

Eerder hebben we uiteengezet dat het onze visie is dat de mens een verdeeld zelf heeft. Enerzijds ons Bonobo instinct en anderzijds ons menselijk bewustzijn, een aangeboren levensopvatting en een geleerde levensopvatting. We hebben nu voldoende bewustzijn, er zijn voldoende mensen wakker, om beide zelven tot hun recht te laten komen. Kritiekloos meevaren in de bestaande structuur van de maatschappij, waar alles om succes en geld draait, is een keuze. Streven naar zelf denken, gemeenschapszin, matiging en liefde is een andere keuze.

* info: Erdal Balci, Volkskrant 27 juli 2020, Als het om slavernij in onze eigen tijd gaat blijft het stil in Nederland.